ေထရ၀ါဒဗုဒၶဘာသာႏွင့္ ျဖစ္တည္မႈပဓာန၀ါဒ (Early Buddhism and Sartre’s Existentialism) ကို ေလ့လာရန္ ခ်ဥ္းကပ္ျခင္း

ကာလသမနိရွည္ၾကာခဲ့ျပီး လာလွည့္၊ က်င့္သံုးလ်ည့္ဟု စိန္ေခၚ အစမ္းသပ္ခံႏိုင္ေသာ ေထရ၀ါဒ ဗုဒၶဘာသာႏွင့္ ယေန႔ေခတ္ စာေပသေဘာတရား၊ လူ႔ဘ၀၊ ဒႆနေလာကတို႔ကိုပါ ကိုင္လႈပ္ထားေသာ ျဖစ္တည္မႈပဓာန၀ါဒ (Existentialism) တို႔ကို ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာ တရားကိုယ္ရွာရန္မွာ မ်ားစြာလက္တြန္႔ဖြယ္ရာျဖစ္ပါသည္။ အေနာက္တိုင္းတကၠသိုလ္မ်ားတြင္ စတင္ေလ့လာသံုးသပ္ကာ က်မ္းၾကီးက်မ္းခိုင္မ်ားပင္ ေပၚထြက္လာသည္ကို ေတြ႕ေနရပါသည္။ ယခုေဆာင္းပါး (ပို႕စ္) မွာ ယင္း၀ါဒၾကီးႏွစ္ရပ္ ႏိႈင္းယွဥ္ ေလ့လာေရးကို ခ်ဥ္းကပ္နည္းအား မိတ္ဆက္ေပးရန္ျဖစ္ပါသည္။

ျဖစ္တည္မႈပဓာန၀ါဒႏွင့္ ဗုဒၶ၀ါဒတို႔ကို ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာပါက ခ်ဥ္းကပ္ေလ့လာနည္း အနည္းဆံုးသံုးခုရွိသည္။

(၁) ဗုဒၶ၀ါဒႏွင့္ျဖစ္တည္မႈ၀ါဒတို႔၏ အေျခခံသေဘာအယူ (Basic Concept) မ်ားကို ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာျခင္း။

(၂) ျဖစ္တည္မႈ၀ါဒီ ေတြးေခၚပညာရွင္တစ္ဦးဦး၏ အေျခခံသေဘာအယူႏွင့္ ဗုဒၶ၀ါဒ၏ အေျခခံသေဘာအယူတို႔ကို ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာျခင္း။

(၃) ျဖစ္တည္မႈပဓာနရႈေထာင့္မွ ဗုဒၶ၀ါဒကို တင္ျပျခင္း တို႔ ျဖစ္သည္။

ဒုတိယခ်ဥ္းကပ္နည္းျဖင့္ ေလ့လာမည္ဆိုလွ်င္ ျပင္သစ္ ျဖစ္တည္မႈပဓာန၀ါဒီ ယန္းေပါဆာ့တ္ (Jean-Paul Sartre) ၏ အတၱမဲ့ (Non-Egology) အယူအဆႏွင့္ ဗုဒၶ၀ါဒ၏ အနတၱ (Selflessness) အယူအဆတို႔ကို ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာႏိုင္သည္။ (ဆာ့တ္၏ Non-Egology ကို `အနတၱ´ဟု ျမန္မာဆရာအခ်ိဳ႕က အနက္ေပးသည္။ ဗုဒၶ၀ါဒ၏ အနတၱ၀ါဒႏွင့္ ေရာေထြးမည္စိုး၍ ကြ်ႏ္ုပ္က `အတၱမဲ့´ဟု အနက္ေပးထားပါသည္။) ‘အရွိတရားႏွင့္ မရွိတရား´ (Being and Nothingness) တြင္ ဆာ့တ္က ျဖစ္တည္မႈ ပဓာန၀ါဒကို ဒႆနတစ္ရပ္အျဖစ္တင္ျပထားသည္။ Critique of Dialectical Reason က်မ္းတြင္မူ ျဖစ္တည္မႈပဓာန၀ါဒကို `အျဖည့္အိုင္ဒီယိုလိုဂ်ီ´ (A Subordinate Ideology) တစ္ရပ္အျဖစ္သာ ေဖာ္ျပခဲ့သည္။ ယင္းစာအုပ္ထြက္ျပီးေနာက္ပိုင္းတြင္ ယန္းေပါလ္ဆာ့တ္က သူ႕ကိုယ္သူ မာ့က္စ္၀ါဒီဆိုသည္ထက္ ျဖစ္တည္မႈပဓာန၀ါဒီတစ္ဦးအျဖစ္ ေဖာ္ျပသည္ကို ပိုႏွစ္သက္ေၾကာင္းေျပာဖူးသည္။ ဗုဒၶ၀ါဒဂိုဏ္းကြဲမ်ားအနက္ ဗုဒၶ၏ေဒသနာအာေဘာ္ႏွင့္ အနီးစပ္ဆံုးမွာ ေထရ၀ါးဂိုဏ္း၏ အယူျဖစ္သည္။

ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာမႈတြင္ အေျခခံအက်ဆံုး အေျဖႏွစ္ရပ္ကို ရွာရပါမည္။

(၁) ဆာ့တ္ႏွင့္ ဗုဒၶ၀ါဒီတို႔ပယ္ေသာ အတၱၱဆိုင္ရာအယူအဆမ်ားနွင့္

(၂) ဆာ့တ္ႏွင့္ ဗုဒၶ၀ါဒီတို႔လက္ခံထားေသာ အတၱမဲ့ျခင္းႏွင့့္ အနတၱ၀ါဒတို႔ျဖစ္သည္။ `ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာမႈမျပဳမီ ကိုယ္ဘာကို ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာမည္ကို အႏုစိတ္သိရမည္´ဟု သိပၸံပညာရွင္ မက္စ္မူလာက ေျပာဖူးသည္။

ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာမူဒႆန (Comparative) ဆိုသည္မွာ မတူျခားနားေသာ ယဥ္ေက်းမႈ ဓေလ့ႏွစ္ခု၏ ဒႆနအေကာက္အယူမ်ားကို ယွဥ္ထိုးသံုးသပ္ျခင္းဟု အဓိပၸာယ္ဖြင့္ႏိုင္သည္။ ႏွစ္ဆယ္ရာစုတြင္ေခတ္စားလာေသာ ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာမႈဒႆန၏ သက္တမ္းမွာ ႏုနယ္ပါေသးသည္။ ၁၉၂၃ တြင္ ပီမက္ဆန္ ကြာဆယ္ (P. Masson Qursel) ၏ ျပင္သစ္ဘာသာျဖင့္ေရးေသာ La Philosophie Comparée စာအုပ္ထြက္ေပၚလာမွ အေနာက္တိုင္းတြင္ `ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာမႈ ဒႆန´ဟူေသာ စကားလံုးစတင္လာျခင္းျဖစ္သည္။ အဂၤလိပ္ဘာသာျပန္သည္ ၁၉၆၂ တြင္ `ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာမႈ ဒႆနဆိုသည္မွာ´(Comparative Philosophy?) ဟူေသာ အမည္ျဖင့္ ထြက္လာသည္။

ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာမႈဒႆနသည္ ဘာသာရပ္အသစ္သဖြယ္ျဖစ္သည္ႏွင့္အညီ ရည္ရြယ္ခ်က္ႏွင့္ နည္းလမ္းကိုလည္း တညီတညြတ္တည္း ခ်မွတ္ႏိုင္ျခင္း မရွိေသးေပ။ ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာမႈဒႆနကို မူရင္းဒႆနဆိုင္ရာ (Primarily Philosophical) ႏွင့္ ဒုတိယအဆင့္ သမိုင္းဆိုင္ရာ (Secondarily Historical) ဟူ၍လည္း ခ်ဥ္းကပ္ႏိုင္သည္။ ျခားနားေသာယဥ္ေက်းမႈႏွစ္ခုမွ ဒႆနအယူႏွစ္ခုကို သမိုင္းရႈေထာင့္မွ ဆန္းစစ္ျခင္းျဖင့္ သမိုင္းဆိုင္ရာ ဒႆနအတြက္ တူညီေသာယဥ္ေက်းမႈ အေျခခံအခ်က္မ်ားကို ရွာေဖြႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။ ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာမႈဒႆနသည္ သမိုင္းဆိုင္ရာစူးစမ္းမႈကို ကန္႔သတ္ထားမည္ မဟုတ္ေပ။ ဂ်ပန္ဗုဒၶစာေပပညာရွင္ ဒီတီ စူဇူကီးက ဒႆနမ်ားကို ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာမႈသည္ အေတြးအေခၚကို ပိုမိုက်ယ္ျပန္႔ေစရန္ႏွင့္ အမွန္တရားအတြက္ အတြင္းက်က် ပိုမို ထိုးထြင္းႏိုင္ရန္ ေဆာင္ၾကဥ္းသင့္သည္ဟု ဆိုခဲ့သည္။

ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာမႈဒႆနသည္ အယူအဆမ်ား၏ တူညီခ်က္မ်ားေပၚ၌သာမက ကြဲျပားခ်က္မ်ားအေပၚ၌ပါ အာရံုထားရမည္ျဖစ္သည္။ ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာမႈအရ ဒႆနကြဲျပားခ်က္သည္ တူညီခ်က္မ်ားနည္းတူ စိတ္၀င္စားဖြယ္ေကာင္းသည္။ ယင္းအခ်က္မ်ားက ကိုအရင္းတည္ထားေသာ ဒႆနအယူကို ျပန္လည္အကဲျဖတ္ရာ၊ ေ၀ဖန္ရာတြင္ အသံုး၀င္လွသည္။ ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာမႈဒႆနပညာရွင္သည္ ကြဲျပားေသာ ယဥ္ေက်းမႈမ်ားတြင္ အျမစ္တည္သည့္ ဒႆနမ်ား၊ ကြဲျပားေသာဘာသာစကားမ်ားႏွင့္ စခန္းသြားရေပမည္။ အခ်က္ႏွစ္ခ်က္ျဖစ္ေသာ ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့မ်ား (Culture) ႏွင့္ ဘာသာစကားမ်ား (Languages) တို႔သည္ ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာမႈ ဒႆနပညာရွင္အတြက္ အခက္အခဲရွိေစႏိုင္သည္။

ဒႆနသည္ သူ႔ဖာသာသူ သီးျခားတည္ရွိေနသည္မဟုတ္။ ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့ေနာက္ခံရွိသည္။ ဒႆနသည္ လူ႔ယဥ္ေက်းမႈရွိ အေၾကာင္းခ်င္းရာတို႔ႏွင့္ ကင္းလြတ္၍ သီးျခားမဖြံ႕ျဖိဳးႏိုင္။ အမွန္စင္စစ္တြင္ ဒႆနသည္ ဒႆနဆိုင္ရာျပင္ပအေၾကာင္းတရားမ်ားျဖစ္ေသာ စီးပြားေရးႏိုင္ငံေရး၊ လူမႈေရး၊ ႏိုင္ငံေရး အေျခအေန၊ ဘာသာေရး၊ သိပၸံပညာတို႔၏ အက်ိဳးသက္ေရာက္ရာမွ ျဖစ္ထြန္းလာေသာ ဘာသာရပ္ျဖစ္သည္။ အိႏိၵယမွဒႆနမ်ားသည္ အိႏိၵယဘာသာေရးမ်ားႏွင့္ အရင္းက်က်ဆက္စပ္ေနသည္။ ဥာဏ္သစ္ေလာင္းေခတ္ (Renaissance) ေနာက္ပိုင္း အေနာက္တိုင္းဒႆနသည္ သိပၸံပညာ၏ ၾသဇာလႊမ္းမိုးမႈခံရသည္။

မတူေသာ ယဥ္ေက်းမႈေနာက္ခံကို မေလ့လာဘဲ အျခားယဥ္ေက်းမႈတစ္ခု၏ ဒႆနအယူကို နားလည္သည္ဟုဆိုရာတြင္လည္း မ်ားစြာသံသယျဖစ္ဖြယ္ရွိသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ႏိႈင္းယွဥ္ေလ့လာမႈျပဳမည့္ ဒႆနပညာရွင္သည္ ယဥ္ေက်းမႈႏွစ္ရပ္စလံုးကို ေက်ညက္ဖို႔လိုေလသည္။

mm thinker