ဒဏ္ခတ္ခံလြတ္လပ္မွု (ေမာင္ၾကည္သစ္)

”မိန္းမပ်ဳိတစ္ဦးသည္ မိမိအား စိတ္၀င္စားခ်ဥ္းကပ္ေနသူ အမ်ဳိးသားတစ္ဦးႏႇင့္အျပင္ထြက္၍လည္ ပတ္ၾက၏။ သူမအေနျဖင့္ ထိုသူ၏ ရည္ရြက္ခ်က္ကိုအေသအခ်ာရိပ္စား မိ၏။ မၾကာမတင္ကာလတြင္ သူ႕ အေပၚတစ္ခုခု တိတိက်က်ဆံုးျဖတ္ ရေတာ့မည္ကိုလည္းသိထား၏။ ထို စဥ္. . .ေယာက်္ားပ်ဳိက မိမိ၏လက္ ကိုဆုပ္ကိုင္ၿပီး ပြတ္သပ္ေခ်ာ့ျမဴလာ ၏။ မိမိဘယ္လိုဆံုးျဖတ္၍ ဘာလုပ္ ရမည္နည္း။ မိမိ၏လက္ကို ဆက္ လက္ဆုပ္ကိုင္ထားခြင့္ျပဳရမည္လား။ သို႕တည္းမဟုတ္ မိမိလက္ကို ႐ုန္း ကန္၍ ႐ုပ္လိုက္ရမည္လား။ သူ ပြတ္သပ္ေခ်ာ့ျမဴေနသည္ကို ဆက္ လက္ခြင့္ျပဳထားလ်င္အခြင့္အေရးေပး လြန္းရာက်သြားမည္။ မိမိလက္ကို ႐ုပ္လိုက္လ်င္ သူႏႇင့္မိမိတို႕၏ ဆက္ ဆံေရးသည္ ဤေနရာတြင္ပင္ တစ္ ခန္းရပ္သြားႏိုင္သည္။ ဘာလုပ္ရ မည္နည္း။

ျပတ္ျပတ္သားသား တစ္ ခုခုဆံုးျဖတ္လုပ္ေဆာင္ရေတာ့မည္။ သို႕ေသာ္ သူမသည္ စိုးရိမ္ေသာက ၀င္လာၿပီး အဆံုးျဖတ္ရခက္ေန၏။ ေနာက္ဆံုးတြင္ မိန္းမပ်ဳိသည္ ဘာမ် မဆံုးျဖတ္ေတာ့ဘဲ မိမိလက္အား မိမိ ႏႇင့္ဘာမ်မပတ္သက္သည့္ သက္မဲ့ အသိမဲ့ပစၥည္းတစ္ခုသဖြယ္သေဘာ ထားလိုက္ၿပီး မိမိကုိယ္ကို မိမိလိမ္ လည္လႇည့္ျဖားလိုက္ေတာ့သည္။

(Jean-Paul Sartre, ‘Being and Nothingness’, 1943)

စာေပႏိုဗယ္ဆုကို ျငင္းဆိုခဲ့သူ ေခတ္ၿပိဳင္ျပင္သစ္ဒႆနပညာရႇင္ စာေရးဆရာ ယန္းေပါ့ဆာ့တ္၏ အေတြးအေခၚတြင္ အဓိကေ၀ါဟာရ ပုဒ္ (Term) တစ္ခုျဖစ္သည့္ ‘မ႐ိုးသားမႈ’ (Bad Faith) ကို ေဖာ္ေဆာင္ ထားေသာ စာပိုဒ္ျဖစ္ပါသည္။

ဆာ့တ္အလိုအရ ‘မ႐ိုးသားမႈ’ ဟူသည္ မိမိကုိယ္မိမိျပန္၍ လိမ္လည္လႇည့္ဖ်ားျခင္း (Self-deception)  ျဖစ္၏။ လိမ္လည္သူလည္းမိမိ၊ လိမ္ လည္ခံရသူမႇာလည္း မိမိသာျဖစ္ေနေသာ ဆိုးရြားသည့္မႇားယြင္းမႈအေန အထားျဖစ္သည္။ လူသားတို႕သည္ ထိုအေနအထားသို႕ မၾကာခဏ ဆိုသလိုေရာက္ရႇိသြားၾကၿပီး လြတ္လပ္မႈရႇိေသာ ဖန္တီးရႇင္လူ စစ္စစ္ ဘ၀မႇအျပဳခံ ျပ႒ာန္းခံအရာ၀တၴဳ ဘ၀သို႕က်ေရာက္သက္ဆင္းသြားေလ့ ရႇိသည္ဟု ဆာ့တ္က ဆိုပါသည္။

အဘယ္ေၾကာင့္ ဤသို႕ျဖစ္ရသနည္း။

ယန္းေပါ့ဆာ့တ္သည္ ေခတ္ ၿပိဳင္ႏႇစ္ဆယ္ရာစုအေနာက္တုိင္း ဒႆနအေပၚလႊမ္းမိုးႏိုင္ခဲ့ၿပီး ယေန႕တိုင္ ေအာင္႐ိုက္ ခတ္ေနဆဲျဖစ္ေသာ ျဖစ္တည္မႈ၀ါဒီ (Existentialist) တစ္ဦးျဖစ္ပါသည္။ သူ၏ဒႆနကို အတိုဆံုးေျပာပါဟုဆိုလ်င္ ‘လြတ္ လပ္မႈဒႆန’ (The philosophy of freedom) ဟုဆိုရေပမည္။ ပုဂၢလ လူသား ၏လြတ္လပ္မႈကို ဗဟိုျပဳ ထားေသာ ဒႆနျဖစ္ေပသည္။

ဆာ့တ္အလိုအရ လူသားႏႇင့္ အ ျခားေသာအရာမ်ားတို႕အၾကား အဓိ ကကြာဟခ်က္တစ္ရပ္မႇာ လြတ္လပ္ မႈရႇိျခင္းႏႇင့္မရႇိျခင္းတို႕ျဖစ္၏။ လူ သားသည္ ပင္ကိုယ္သဘာ၀အား ျဖင့္ လြတ္လပ္မႈရႇိေသာသတၲ၀ါျဖစ္ ၏။ လူမႇတစ္ပါးတျခားေသာအရာ မ်ားသည္ လြတ္လပ္မႈကင္းေသာျပ ႒ာန္းခံမ်ားျဖစ္ၾက၏။ လူသည္ မိမိ ၏လုပ္ ေဆာင္ခ်က္မ်ားကိုလြတ္လြတ္ လပ္လပ္ေရြးခ်ယ္ႏိုင္၏။ ဆံုးျဖတ္ ႏိုင္၏။ မိမိဘ၀ကိုမိမိလြတ္လပ္စြာ ဖန္တီးတည္ ေဆာက္ႏိုင္၏။ အျခား ေသာအရာမ်ားကား ဆံုးျဖတ္ခံၿပီး ေသာအရာမ်ားျဖစ္၏။ မိမိအျဖစ္ကို မိမိဖာသာ ကိုယ္ပိုင္ ဖန္တီးတည္ ေဆာက္မႈမျပဳႏိုင္ၾက။ ျဖစ္သည့္အ တိုင္းလည္စင္းခံရေသာ ျပ႒ာန္းခံ မ်ားျဖစ္၏။ ဤေလာက၌ လူသာ လ်င္ မိမိ၏အနာဂတ္ျဖစ္ႏိုင္ေျခမ်ား ဆီသို႕ အစဥ္မျပတ္ကူးေျပာင္းျဖစ္ တည္ေစရန္ ဖန္တီးလုပ္ေဆာင္ႏိုင္၏။

ထို႕ေၾကာင့္ ဆာ့တ္က ”လူသား၏ လြတ္လပ္မႈကိုလူသား၏ဘ၀မႇဖယ္ ခြာ၍မရ။ ယင္းသည္ လူဘ၀၏ အ စိတ္အပိုင္းမဟုတ္။ ဘ၀တစ္ခုလံုး ပင္ျဖစ္သည္။ လြတ္လပ္မႈသည္ ဘ ၀၏ျဖစ္ႏိုင္ေျခမ်ားဆီသို႕ ေရႇး႐ႈဦး ေဆာင္ေန ေသာဘ၀၏ေရႇ႕ေျပးလမ္း ျပျဖစ္၏” ဟုဆိုခဲ့သည္။

သို႕ေသာ္ ထိုလြတ္လပ္မႈသည္ သာယာၿငိမ့္ေညာင္းေသာ ဂီတသံမ ဟုတ္ေခ်။ ပူပင္ေသာကေ၀ဒနာမ်ား ျပည့္လ်မ္းေနေသာအရာသာျဖစ္ေခ် သည္။ လူသား၏လြတ္လပ္မႈသည္ ‘ဒဏ္ခတ္ခံလြတ္လပ္မႈ’ သာျဖစ္၏။I am condemned to be free ဆာ့တ္က သတိေပးခဲ့သည္။

လူသည္ မိမိအျပဳအမူလုပ္ ေဆာင္ခ်က္မ်ား၏ အစုအစည္းျဖစ္ သည္။ (man is totality of his actions)။ လူသည္ မိမိဘ၀ကို တည္ ေဆာက္ရာတြင္အျပဳအမူလုပ္ေဆာင္ ခ်က္မ်ားျဖင့္သာ ဖန္တီးရ၏။ ဤ သို႕ဖန္တီးလုပ္ေဆာင္ရာတြင္လူသား သည္ လြတ္လပ္စြာေရြးခ်ယ္လုပ္ ေဆာင္ပိုင္ခြင့္ရႇိ၏။ ထို့ေၾကာင့္ မိမိ လုပ္ေဆာင္သမ်အတြက္ မိမိတြင္ တာ၀န္ (Responsibility) ရႇိ၏။ ေကာင္းေကာင္းဆိုးဆိုးလုပ္သမ်ကို တာ၀န္ယူၾကရမည္သာျဖစ္၏။

သို႕ေသာ္ လူသားသည္ မိမိ၏ ျပဳမူလုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားမႇထြက္ေပၚ လာေသာ ေကာင္းေသာရလဒ္မ်ား မ်ားကိုေက်နပ္စြာခံယူႏိုင္ၾကေသာ္ လည္း ဆိုးေသာ ရလဒ္မ်ားကိုမူ လက္မခံလိုၾက။ အတတ္ႏိုင္ဆံုး တိမ္းေရႇာင္လိုၾကသည္။ ထို႕ျပင္ မိမိ ဆံုးျဖတ္ခ်က္လုပ္ေဆာင္သမ်သည္ ရလဒ္ေကာင္းမ်ားခ်ည္းထြက္ေပၚ လာမည္ဟူ၍ အာမခံခ်က္လည္း လူ႕ဘ၀တြင္မရႇိ။ ထိုအခါ မိမိေရြးခ်ယ္ ဆံုးျဖတ္လုပ္ေဆာင္ခ်က္တို႕ႏႇင့္ပတ္ သက္ၿပီး ပူပန္ေသာက ေ၀ဒနာခံစား ၾကရ၏။ စိတ္မခ်မ္းေျမ့ျဖစ္ရ၏။ စစ္မႇန္ေသာလူျဖစ္လ်င္ ယင္းပူပင္ ေသာက ေ၀ဒနာ ခံစားမႈဒဏ္ကို ခံႏိုင္ ၾကရမည္သာျဖစ္သည္။ သို႕ျဖစ္၍ လည္း ဆာ့တ္ကလူသား ၏လြတ္လပ္ မႈကို ‘ဒဏ္ခတ္ ခံလြတ္လပ္မႈ’ဟုဆို ခဲ့ျခင္းျဖစ္၏။ သို႕ရာတြင္ လူသား တိုင္းသည္ လြတ္လပ္မႈ၏ဒဏ္ကိုမခံႏိုင္ၾက။

ကိုယ့္ကိုယ္ကို ကိုယ္တိုင္ျပန္၍ လိမ္လည္လႇည့္ျဖားေသာ ‘မ႐ိုးသား သူ’ သည္ အျခားသူမ်ားအား လိမ္ လည္လႇည့္ ျဖားရန္ ၀န္မေလးေပ။ ေလာက၌ လိမ္လည္လႇည့္ျဖားမႈ အလံုးစံုသည္ Bad Faith မႇ ေပါက္ဖြား လာျခင္းျဖစ္ေပသည္။
ဤဒႆန ေဆာင္းပါးမွာ ယခုတစ္ပတ္ ထုတ္ ၀ီကလီအီလဲဗင္းဂ်ာနယ္မွ ကူးယူေဖၚၿပပါသည္။ထိုေဆာင္းပါးမွာ ေမာင္ၾကည္သစ္ ၏ ဒႆန အလင္းႏွင့္ ၿဖစ္တည္မႈပဓါန
၀ါဒ (၁၉၉၇)စာအုပ္ တြင္လည္းေဖၚၿပခဲ့ၿပီးၿဖစ္သည္။